Günümüzde en çok tercih edilen taşıma türlerinden biri karayolu taşımacılığı olmaktadır. İthalat ve ihracat yüklerinin bir noktadan başka bir noktaya taşınmasında güvenli ve ekonomik ulaşım sağlaması ile öne çıkar. Otomotiv sektörünün gelişme gösterdiği 20. yüzyıldan günümüze en yaygın kullanılan taşıma türü olmaktadır. Şehirlerarası ve uluslararası karayolu taşımacılığı olarak hem kısa mesafelerde hem de uzak mesafelerde tercih edilebilen bir lojistik faaliyetidir. Aktarmasız taşımacılık sağlayan karayolu nakliyat için taşımacılık yapan firmalar, bu kapsamda birçok belge ve prosedüre tabii tutulur. Güvenilir ve profesyonel hizmet için yerel ve global çapta prosedür ve kanunların uygulandığı lojistik faaliyetlerinden yararlanılması önemlidir.
Karayolu Taşımacılığı Nedir?
Nakliye ve taşımacılık sektörü oldukça kapsamlı bir alan olup çeşitli mal ve eşyalar, bu sektör kapsamında farklı şekillerde bir yerden başka bir yere taşınabiliyor. Geçmişten günümüze hava, deniz ve kara yolu, bu taşımacılık faaliyetleri için kullanılmış ve kullanılmaya devam ediyor. Bu taşıma seçeneklerinden en yaygın kullanılanı kara yolu taşımacılığı olmakla birlikte karayolu taşımacılığı nedir? sorusuna; hemen hemen her türlü malzeme, eşya ve ürünün karayolları aracılığı ile bir noktadan başka bir noktaya taşınması cevabı verilebilir. Mevsim ve hava koşullarına karşı güvenlik sorunları gibi dezavantajları var olsa da kapıdan kapıya teslimat ve özellikle kısa mesafelerde ekonomik olması en önemli avantajları olarak sayılabilir.
Karayolu Taşıma Türleri Nelerdir?
Taşınacak malın sorunsuz teslimi için karayolu taşımacılığı özellikleri çeşitlenmektedir. Bu kapsamda taşınan yükler ve taşıma türleri çeşitli özellikleri ile birbirinden ayrılır. Taşınacak yükleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmaktayız;
Niteliğine göre yükler: Taşınacak mal, niteliğine göre ayrılırken ‘genel yükler’ ve ‘özellik taşıyan yükler’ olarak ele alınır. Genel yükler; depolama, yükleme, taşıma ve boşaltma işlemlerinde herhangi bir özel ilgi gerektirmezken, özellik taşıyan yükler; bozulabilir gıdalar, tehlikeli maddeler ya da canlı hayvanlar gibi taşıma esnasında dikkat isteyen yükleri ifade eder.
Araç kapasitesine göre yükler: Taşınacak yükleri araç kapasitesine göre ayırırken ‘komple yük’ ve parsiyel yük’ olarak ele almaktayız. Komple yükler için Full Truck Load yani FTL kısaltması kullanılır. Bu yükler, kullanılan aracın tamamını kaplamaktadır. Parsiyel yükte ise aracın belli bir kısmı kullanılmakta olup, aynı güzergaha giden farklı kişilere ait malların birlikte taşınması esastır.
Daha kapsamlı bir sınıflandırma yapıldığında ise karayolu taşıma türleri;
- Parsiyel Taşıma: Bu taşıma türünde amaç, aracın tamamı dolmasa dahi aynı güzergaha taşınacak farklı müşteri mallarının aynı araçla taşınarak ekonomik bir nakliyat sağlanmasıdır.
- Frigo Taşıma: Frigo taşıma işleminde bozulabilme ihtimali bulunan ve belli bir ısıda depolanması gereken ürünlerin nakliyesi gerçekleştirilir. Bu nakliye işleminde derece ayarları yapılabilen özel araçlar kullanılmakta olup frigo taşıma ile genellikle; et, yumurta, meyve, sebze, çikolata, unlu mamüller ve ilaçlar taşınır.
- Ağır Yük Taşımacılığı: Bu yük taşımacılığında diğer türlerden farklı olarak, standart ölçülerin dışında olan ebatta ve ağırlıkta ürünler taşınır. Bu taşıma işleminde uygun ekipman ve araçlardan yararlanılmaktadır.
Karayolu Taşımacılığında Yükleme Planı
Tüm taşıma ve nakliye işlemlerinde olduğu gibi karayolu taşımacılık işlemlerinde de özen ve dikkat gerekmektedir. Bu kapsamda yükleme gerçekleştirirken süreç, belli bir plan dahilinde yürütülür. Gerçekleştirilen yükleme planı ile sevkiyatı sağlayacak nakliye aracının maliyeti minimuma indirilir. Gerekli görüldüğü takdirde ürünler, sevkiyatı yapılacak diğer ürünler ile birleştirilerek uygun bir sevkiyata hazır hale getirilir. Bu kapsamda karayolu taşımacılığında yükleme planı oluştururken göz önünde bulundurulması gereken noktalar aşağıdaki gibidir;
- Ürünün yapısal özellikleri (katı, sıvı, gaz, tehlikeli madde kodları)
- Aracın yapısal özellikleri (aks sayısı, en, boy, yükseklik)
- Taşınacak ürünün üzerine başka bir ürün konulmasına ilişkin izin
- Sevkiyat sürecinde müşteri ya da tedarik önceliği
- Ürün ambalaj bilgileri (ağırlık, en, boy, yükseklik vb.)
- Palet/kutu ücretleri
Karayolu Taşımacılığı Belgeleri
Karayolu taşımacılığı yönetmeliği kapsamında bazı belgelerin hazırlanması ve taşıma sırasında bulundurulması gerekmektedir. Karayolu taşımacılığı belgeleri;
CMR Belgesi: Taşımacılıkta kullanılan ilk karayolu taşıma belgesi olan CMR, elli altı ülkenin katılımı ile belirlenmiş standartlardan oluşan uluslararası bir belgedir. Gönderen, taşıyıcı ve firma bilgilerinin yer aldığı belge genellikle taşıma firması tarafından düzenlenmektedir.
Fiata Tesellüm Belgeleri: FIATA, Uluslararası Taşıma İşleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonu anlamına gelmekte olup belgenin alınabilmesi için firmanın bu federasyona üye olması gerekmektedir.
Paket Postası Makbuzu: Taşımacılık sürecinde posta kullanılması gerekiyorsa bu makbuzun alınması zorunludur. Belge, posta idaresi tarafından düzenlenmekte olup özellikle kıymetli evrakların taşımacılığında paket postası makbuzu zorunludur.
Tır Karnesi: Taşıma yapan tırın; boş ağırlığı, mal yüklendikten sonraki dolu ağırlığı, plaka numarası ve kayıtlı olduğu firma bilgileri yer alır. Tır karnesi olmayan araçların dolu olarak gümrükten çıkışına izin verilmez.
Nakliyeci Makbuzu: Nakliyecinin mal ve ürünleri teslim aldığına dair bir ispat olan nakliyeci makbuzu ile yüklerin taşınma işlemi gerçekleştirilebilir.
Bunlara ek olarak bulundurulması istenen karayolu gümrük belgeleri arasında;
- Gümrük Beyannamesi
- Ticari Fatura
- Proforma Fatura
- Navlun Faturası
- Konsolosluk Faturası
- Dolaşım Belgeleri
Karayolu Taşımacılığı Avantajları ve Dezavantajları
Tarihin her döneminde karalar, üzerinde ulaşım yapılan en önemli güzergahlar olmuştur. Havayolu, denizyolu ve demiryolunun aksine en uç noktalara dahi ulaşımı mümkün kılar. Bu özelliği ile oldukça yaygın olan karayolu taşımacılığı avantajları arasında;
- Kapıdan kapıya nakliye hizmeti mevcuttur.
- Yükleme ve boşaltma işlemlerinin her gün ve günün her saati gerçekleştirilebilme imkanı mevcuttur.
- Seferler düzenli ve süreklidir.
- Hızlı bir taşıma sağlamasının yanı sıra ulaşımı zor olan yerlere kolaylıkla ulaşım sağlanması mümkündür.
- Farklı ihtiyaçlara ve yüklerin türüne göre taşıma imkanı sunar.
- Yola çıkma ve ulaşım saatleri kolaylıkla ayarlanabilir.
- Kısa mesafelerde ekonomik bir çözümdür.
Elbette bu avantajların yanı sıra karayolları taşımacılığının da belli sınırları vardır. Bununla birlikte karayolu taşımacılığı dezavantajları arasında;
- Gümrük kapılarında bekleme süresinin uzama ihtimali mevcuttur.
- Uzun mesafelerde giderlerin çok olması, gelir-gider dengesini olumsuz etkiler.
- Zorlu ve olumsuz hava koşullarından daha sık etkilenilir.
- Kaza riski diğer ulaşım türlerine göre yüksektir.
- Çevre kirliliği ve trafik oluşturmaktadır.
- Tek seferde taşınan yük miktarı yetersiz kalınabilmektedir.
Karayolu Taşımacılığının Göndericiye Sağladığı Yararlar
Nakliye sürecinde gönderici tarafından dikkat edilen birçok husus söz konusudur. Bunlar arasında en önemlisi sorunsuz, güvenilir ve zamanında teslimattır. Karayolu taşımacılığında, diğer taşıma türlerine göre ek bir araç gerektirmez. Bu sayede paketler, araç değişimi olmadan tek seferde ulaşım adresine gönderilebilme ayrıcalığına sahiptir. Yüklerin türüne göre seçilen donanımlı araçlar ile gönderilecek olan ürünler sorunsuz ve güvenilir şekilde adrese teslim edilebilir. Ayrıca çıkış ve varış saatlerinin net olarak belirlenebilme ayrıcalığı sayesinde gönderici, nakliye süreci ve teslim süresi hakkında doğru şekilde bilgilendirilebilir.
Karayolu Taşımacılık Fiyatları
Türkiye’de karayolu taşımacılığı, belirli şartlara göre fiyatlandırılmaktadır. Başta, tercih edilen taşıma çeşidi olmak üzere yükün boyutları, ağırlıkları, özellikleri, teslim alınacak ve teslim edilecek mesafe arası uzaklık ve güzergah gibi birçok unsur karayolu taşımacılık fiyatları üzerinde belirleyicidir. Doğru bir fiyat belirlemesi için bu detaylar göz önünde bulundurulur ve toplam maliyet hesaplanır. Bu fiyatların içerisine aynı zamanda gümrük vergileri ve yolda ödenecek masraflar da dahil edilir. Daha sonra uygun bir fiyat belirlenerek lojistik firması ve müşteri arasında anlaşma imzalanır ardından taşımacılık süreci başlatılır.